CurieuzenAir is het grootste wetenschappelijke burgeronderzoek ooit in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. En de resultaten ervan zijn nu bekend. Er zijn weliswaar aanzienlijke verschillen van wijk tot wijk, maar het onderzoek bewijst dat bijna alle Brusselaars in een te sterk verontreinigde omgeving wonen of werken. We nemen een duik in de kaarten, de analyses en de lessen die uit deze grootschalige studie te trekken zijn.
CurieuzenAir, wasda?
Van 25 september tot 23 oktober 2021 hebben ongeveer 3.000 Brusselaars deelgenomen aan de operatie CurieuzenAir. Dat was een grootschalig burgeronderzoek over de luchtkwaliteit in de hoofdstad, op initiatief van de Universiteit Antwerpen, de Brusselse Raad voor Leefmilieu en de Université Libre de Bruxelles, in nauwe samenwerking met Leefmilieu Brussel, De Standaard, Le Soir en BRUZZ. Het programma kreeg de steun van het Brussels Clean Air Partnership van Bloomberg Philanthropies en vond zijn inspiratie bij soortgelijke operaties in Antwerpen in 2015 en in heel Vlaanderen in 2018.
Brusselse burgers hebben dus in hun straat gemeten hoeveel stikstofdioxide (NO2) de lucht bevatte. Dat deden ze met buisjes die aan hun gevels waren opgehangen.
Verschillen tussen wijken
De onderzoekers van de Université libre de Bruxelles hebben de gegevens van CurieuzenAir naast de sociaaleconomische kenmerken van de verschillende wijken gelegd. "De drie wijken met de beste luchtkwaliteit van het gewest liggen in Ukkel, de drie met de hoogste NO2-concentratie in het stadscentrum en nabij de Kleine Ring", aldus Dirk Jacobs, docent sociologie aan de ULB.
Volgens de deskundige zijn dichtbevolkte wijken vaak slechter af op het gebied van luchtkwaliteit. Uit de studie blijkt daarnaast een duidelijk verband tussen inkomen en de luchtkwaliteit van waar men woont: hoe armer de wijk, des te slechter de luchtkwaliteit. "Ironisch genoeg betekent dit ook dat in wijken met minder auto's per huishouden de luchtkwaliteit toch nog slechter is, door de impact van het verkeer in de buurt", voegt hij eraan toe.
Corona-effect
Uit een gedetailleerdere analyse van de resultaten blijkt dat vierendertig punten boven de Europese norm van 40µg/m3 (microgram per m3) uitkomen en dat de meeste van die punten zich op het grondgebied van de eigenlijke stad Brussel bevinden.
Voorts neemt de verontreiniging door stikstofdioxide (NO2) toe naarmate men dichter bij het stadscentrum van Brussel komt. Het zal niemand verbazen dat de luchtkwaliteit daarentegen het minst wordt aangetast aan de rand van het Zoniënwoud.
Bovendien woont of werkt slechts 1,61% van de Brusselaars (19.641 mensen) in een omgevingslucht die voldoet aan de WGO-drempelwaarde van 10 µg/m3.
Uit de verrichte analyse blijkt dat de situatie globaal is verbeterd in vergelijking met vroegere gegevens, maar dat de impact op de gezondheid nog altijd groot is. Ook is er sprake van een duidelijk contrast tussen groene en welvarende wijken en sociaaleconomisch kwetsbare wijken die te lijden hebben onder de verkeersdrukte.
Deze aanzienlijke verbetering in twee jaar tijd, en vooral in vergelijking met tien jaar geleden, verklaren de onderzoekers die bij het initiatief betrokken zijn door een "corona-effect" – mensen zijn meer gaan telewerken – maar ook door het steeds schonere wagenpark, het toegenomen gebruik van de fiets en de LEZ (lage-emissiezone).
Opmerkelijke waarden
De laagste NO2-concentratie (6,2 µg/m3) werd opgetekend in het midden van het Zoniënwoud, op een plek die gespaard blijft van uitstoot door het verkeer. De laagste NO2-concentratie in een woongebied (8,1 µg/m3) werd gemeten tegen een gevel in de Vogelzangstraat in Anderlecht. Volgens CurieuzenAir wijst deze waarde erop dat er ook in Brussel woonzones zijn met een uitstekende luchtkwaliteit.
De hoogste meetwaarde (60,5 µg/m3) werd opgetekend langs de Nieuwpoortlaan, maar een paar meetpunten langs de Kleine Ring overschrijden eveneens de grenswaarde van 50 µg/m3. Deze hoge waarden zijn te verklaren door de combinatie van druk verkeer en slechte luchtcirculatie als gevolg van hoogbouw.
Ontdek hoe gezond de lucht in een specifieke straat is via deze interactieve kaart:
https://www.standaard.be/curieuzenair-kaart
